Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη - Κατερίνα Τζιωρίδου
ναρκισσιστική προσωπικότητα

Η Ναρκισσιστική Προσωπικότητα

Σε ένα κείμενο για την ναρκισσιστική προσωπικότητα είναι σημαντικό να διαχωριστεί από την αρχή ο φυσιολογικός ναρκισσισμός από την ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.

 

Ο φυσιολογικός ναρκισσισμός

Όλοι μας φέρουμε απολύτως φυσιολογικά ναρκισσιστικά στοιχεία ως προσωπικότητες. Για παράδειγμα επιθυμούμε την αναγνώριση ή την επιβράβευση μετά από μια προσπάθεια που έχουμε καταβάλει για να επιτύχουμε κάτι. Τρέφουμε μια καλή αυτοεκτίμηση που σημαίνει, ότι αγαπάμε τον εαυτό μας και φροντίζουμε να του συμπεριφερόμαστε με συμπόνοια και θετική κριτική. Αυτά τα στοιχεία συγκροτούν έναν φυσιολογικό και απολύτως απαραίτητο ναρκισσισμό.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο συμπεριλαμβάνεται και η διάσταση της ικανότητας να δημιουργούμε υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις. Δηλαδή, σχέσεις στις οποίες μπορούμε να λειτουργήσουμε με ενσυναίσθηση, σεβασμό και αμοιβαιότητα για τα συναισθήματα και τις σκέψεις του άλλου προσώπου. Για να μπορούμε να συνδεθούμε με τους άλλους χρειάζεται να μπορούμε να μπαίνουμε στη θέση τους.

 

Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

Η “ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας” (ΝΔΠ) ως διάγνωση πρέπει να πληροί μια σειρά κριτηρίων βάση του διεθνούς διαγνωστικού εργαλείου ψυχικών διαταραχών (DSM-5). Σύμφωνα με αυτά τα κριτήρια η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια ψυχική κατάσταση κατά την οποία το άτομο χαρακτηρίζεται από ένα αίσθημα μεγαλοπρέπειας και ανώτερης κλάσης. Διακατέχεται από την προσδοκία, ότι οι άλλοι θα το μεταχειριστούν με έναν ανώτερο τρόπο. Είναι εμμονικό με σκέψεις και φαντασιώσεις εξουσίας, επιτυχίας, ευφυΐας, ελκυστικότητας.

Εκμεταλλεύεται τους άλλους με στόχο το προσωπικό όφελος εκδηλώνοντας πομπώδη και αλαζονική συμπεριφορά. Εκφράζει μια βαθιά και συνεχή ανάγκη να εισπράττει τον θαυμασμό των άλλων. Έχει την πεποίθηση, ότι οι άλλοι τον ζηλεύουν και τον φθονούν και νιώθει αντίστοιχα το ίδιο και για αυτούς. Δεν μπορεί να δημιουργήσει ισορροπημένες σχέσεις, καθώς τα συναισθήματα, οι επιθυμίες και οι ανάγκες των άλλων δεν του είναι σημαντικές και δεν ασχολείται ποτέ με αυτές. Πίσω από αυτή τη μάσκα ο παθολογικός ναρκισσιστής βιώνει μια εύθραυστη εκτίμηση για τον εαυτό του και δεν αντέχει κανενός είδους κριτική.

Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας δημιουργεί δομική δυσλειτουργία στο άτομο καθώς προκαλεί προβλήματα σε όλες τις διαπροσωπικές σχέσεις (συντροφικές, εργασιακές, οικογενειακές). Ειδικά οι ναρκισσιστικές σχέσεις σε ερωτικό επίπεδο, απαιτούν ιδιαίτερο χειρισμό και προσοχή.

Σε γενικές γραμμές, τα άτομα με ΝΔΠ δεν μπορούν να δημιουργήσουν ικανοποιητικές σχέσεις και βιώνουν ένα συνεχές συναίσθημα προσωπικής δυστυχίας. Το περιβάλλον τους καταλήγει να τους αποφεύγει και αυτό κάνει ακόμη μεγαλύτερη τη δυστυχία τους.

 

Τα είδη της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας

Η ΝΔΠ διαχωρίζεται σε δύο βασικές υποκατηγορίες. Την μεγαλειώδη ναρκισσιστική προσωπικότητα και την ευάλωτη.

Ο μεγαλειώδης ναρκισσιστής είναι εύκολο να αναγνωριστεί από το περιβάλλον του καθώς δεν είναι καθόλου μετριοπαθής. Αντιθέτως εκπέμπει μια υπερβολική σιγουριά για τον εαυτό του. Θεωρεί ανοιχτά ότι είναι καλύτερος και σημαντικότερος όλων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο σχεδόν απαιτεί ιδιαίτερη μεταχείριση από το περιβάλλον του. Δεν τον χαρακτηρίζει καμία συστολή, προβάλει συνεχώς τον εαυτό του, τις επιτυχίες και τα επιτεύγματα του. Η τροφή του είναι η επιβεβαίωση των άλλων. Είναι τόσο πεινασμένος για αναγνώριση που γίνεται ακραία ανταγωνιστικός. Στοχεύει συχνά σε θέσεις εξουσίας και επιβεβαιώνεται, όταν προκαλεί εκτός από θαυμασμό και φόβο. Η κριτική προς το πρόσωπο του ερμηνεύεται ως ζήλεια ή φθόνος. Ωστόσο οι πομπώδεις αυτές προσωπικότητες δεν αδιαφορούν καθόλου για τη γνώμη των άλλων, αντιθέτως εξαρτώνται από αυτή και δεν αντέχουν την περιθωριοποίηση.

Ο ευάλωτος ναρκισσιστής εκπέμπει ένα συνεχές αίσθημα “μπουκώματος” ή κενού καθώς και μια έντονη αυτοκριτική διάθεση. Προβάλει συνεχώς μια ευαλωτότητα μέσα από την οποία στοχεύει στην προσοχή και την ιδιαίτερη μεταχείριση. Θα κρυφτεί πίσω από ένα επίπλαστο ενδιαφέρον για τους άλλους. Θα επιδείξει με δραματικό τρόπο ψευτο-αλτρουιστικές συμπεριφορές.

Πίσω από αυτό υπάρχει διάχυτος ένας συγκαλυμμένος ναρκισσισμός με χαρακτηριστικά γνωρίσματα την εσωστρέφεια, το άγχος και μια σειρά αμυντικών συμπεριφορών. Θα φανεί δήθεν αλληλέγγυος σε ευάλωτες ομάδες και μειονότητες. Στο περιβάλλον του δημιουργεί εκνευρισμό και δυσφορία, καθώς επιβάλλεται μέσα από συμπεριφορές που δεν είναι αυθεντικές.

 

Ναρκισσιστική προσωπικότητα και ψυχοθεραπεία

Το άτομο με ΝΔΠ δε θα αναζητήσει πρωταρχικά βοήθεια λόγω της διαταραχής του, καθώς δεν αναγνωρίζει, ότι την έχει. Όταν φτάσει να μιλήσει με την ψυχολόγο συνήθως υπάρχουν συνοδά συμπτώματα ή δευτερεύουσες διαταραχές για τις οποίες ζητά βοήθεια. Όπως καταθλιπτικά επεισόδια, διπολική διαταραχή, καταχρήσεις ή εξαρτήσεις, διατροφικές διαταραχές. Επίσης συχνά υπάρχει η επιμονή του οικογενειακού ή/και φιλικού περιβάλλοντος για ψυχοθεραπευτική βοήθεια. Αυτό συμβαίνει, καθώς το άτομο δεν έχει την επίγνωση του εαυτού του για να αντιληφθεί τα προβλήματα που δημιουργεί με τη συμπεριφορά του.

Η ατομική ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται σε μεγάλη έκταση στην αναγνώριση και απόκτηση συνειδητότητας των δυσλειτουργικών συμπεριφορικών σχημάτων. Αυτό αποτελεί κεντρικό στάδιο στη θεραπεία, η οποία απαιτεί χρόνο και υπομονή. Σε δεύτερο χρόνο γίνεται η επεξεργασία νέων πιο λειτουργικών συμπεριφορών και οι τρόποι που αυτές μπορούν να αντικαταστήσουν τις παλιές.

 

 

Πηγή φωτογραφίας: Matheus Augusto

 

 

 

διάβασε επίσης